Mannentranen en vrouwen met zwaarden: genderrollen in ‘Vikings’.

In afwachting van seizoen vier dat binnen een paar maanden uitkomt, herkeek ik recent de voorbije drie seizoenen van de serie Vikings. Daarbij besefte ik dat er twee zaken zijn die me het meeste aantrekken tot de serie, een samenwerking tussen History Channel en MGM: hun portret van de vroegmiddeleeuwse cultuur en hoe mensen daarbinnen interageren, en hun duidelijke keuze om die wereld af te beelden zonder genderstereotypen. Het voor de hand liggende voorbeeld dat dit aantoont is natuurlijk de opvoering van shieldmaidens: vrouwen die meegaan op rooftocht en vechten aan de zijde van de mannen. Wat me echter zo blij maakt, is hier binnen de wereld van de serie geen punt van gemaakt wordt. Er worden geen redevoeringen afgestoken door tegenstanders die stellen dat de vrouwelijke fysieke aard niet geschikt is om te vechten, of door voorstanders die zeggen dat doorzettingsvermogen belangrijker is. Vechten is in de serie gewoon iets dat sommige vrouwen doen in een samenleving waarin verschillende territoria op gespannen voet leven met elkaar. C’est tout.

Lagertha met haar zoon Björn (rechts).

 

Dit wilt niet zeggen dat mannelijke en vrouwelijke personages inwisselbaar zijn. Het vrouw-zijn heeft wel degelijk een aandeel in wat de personages meemaken, maar haalt nooit de bovenhand. In seizoen 3 wordt bijvoorbeeld het vrouwelijke hoofdpersonage Lagertha van haar titel als graaf beroofd op basis van haar geslacht. Deze en andere beperkingen die de maatschappij haar oplegt omwille van haar vrouw-zijn, zijn echter niet allesbepalend voor haar identiteit. Ze is zorgende moeder én badass shieldmaiden, en die twee aspecten gaan niet te koste van elkaar. De andere vrouwen zijn evenzeer goed uitgedachte personages, of ze nu een traditionele vrouwenrol uitoefenen of niet. Zo is er Siggy: ambitieus, en hoopt de haar afgenomen sociale positie langzaam terug te winnen en schrikt er niet voor terug haar seksualiteit daarvoor in te zetten. Aslaug is dan weer een intelligente én emotionele vrouw die geniet van haar moederrol en zich liever weghoudt van politieke keuzes. Beiden zijn volwaardige personages.

Maar misschien zegt een analyse over mannenrollen wel meer over de genderverhoudingen in een serie dan die van vrouwenrollen. De afbeelding van vrouwen als divers en veelzijdig is misschien minder verbazingwekkend dan de portrettering van de mannen als woeste krijgsmannen zowel als liefhebbende vader. Wanneer het hoofdpersonage Ragnar de dood van zijn dochter verneemt, krijgt zijn verdriet nadrukkelijk screen time met tranen en ijle muziek. Hetzelfde geldt voor wanneer hij rouwt om de moord op zijn beste vriend Aethelstan. Die emotionele belevenis speelt een rol in de keuzes die hij maakt in zijn hoedanigheid van koning. Ook de relatie met zijn zonen en zijn rol als vader worden geaccentueerd door hem af te toe met hen te laten ravotten of hen een sprookje te vertellen.

Ragnar (midden) met zijn vrienden en onderdanen.

Over het algemeen hebben de makers van de serie hun beste gedaan om een evenwicht te vinden tussen dat wat we weten over geschiedenis, en wat we niet weten. Historisch onderzoek is gebaseerd op flarden informatie, die vaak maar indirect verwijzen naar de sociale verhoudingen in een samenleving. Zo is er vrijwel geen bewijs dat vrouwen effectief meevochten in de rooftochten van de Vikings. Er is echter ook geen bewijs dat ze dat niét deden. Het feit dat de makers van een fictieserie toch de keuze maakten om shieldmaidens te tonen, is een concretisering van het idee dat we creatief moeten omspringen met de onkenbaarheid van het verleden en dat we altijd kritisch moeten staan tegenover wat vorige generaties over dat verleden zeiden.